Voeding bij het ouder worden

Naarmate mensen ouder worden, verandert de relatie die een persoon heeft met voeding. Dit komt door een aantal verschillende factoren. Zo gaat de smaak van de mens achteruit, maar is er ook sprake van spierverslapping, waardoor eten en drinken wellicht lastiger wordt. Op deze pagina kunt u informatie vinden over voeding en wat dit voor u of uw naaste betekent. 

Voeding bij het ouder worden in het algemeen:

  • De smaak gaat achteruit en verandert bij het ouder worden. Wat u of uw naaste altijd lekker vond kan men nu afwijzen. Dat is lastig voor u zelf en voor degene die voor u kookt.
  • Er blijkt bij het ouder worden een grote vraag naar zoet te zijn, deze smaak blijft namelijk het langst behouden. Dit geldt niet alleen voor pap, limonade, en dergelijke, maar het schijnt ook te werken bij de warme maaltijd. Meer kruiden kan helpen de smaak en dus het eten te verbeteren. Denk aan zout/ peper/ suiker/ groene kruiden/ ketchup /appelmoes/ ketjapsaus.
  • De spieren worden slapper, ook die van de mond en keel. Het eten en drinken wordt dan moeilijker en er is meer tijd nodig voor de maaltijd.
  • Met het ouder worden, wordt de huid dunner. Iemand raakt daardoor ongemerkt meer vocht kwijt. Tevens ervaren mensen met het ouder worden minder vaak dorst.

Dit verhoogt het risico op uitdroging, blaasontsteking, verwardheid en obstipatie.

Gezonde voeding Dementie Amstelland

Voeding bij dementie

Dementie kan enerzijds bijdragen aan onbedoeld gewichtsverlies en anderzijds aan ongewenste gewichtstoename.

Als iemand onbedoeld 4 kg of meer gewicht verliest dan heet dit ondervoeding. Ondervoeding zorgt ervoor dat iemand verzwakt. Dit komt omdat spieren worden afgebroken om als brandstof te dienen. Daardoor nemen kracht en energie af. Ook neemt de kans op vallen toe. Mensen met ondervoeding worden sneller ziek en herstellen minder goed na ziekte.

Ondervoeding ontwikkelen kan snel gaan. Eenmaal verloren spiermassa terugkrijgen lukt meestal niet vanzelf. Voorkomen is daarom beter dan genezen. Mensen met dementie zijn vaak onrustig. Door de onrust kan het zijn dat iemand slecht stil kan zitten en veel gaat lopen. Dit kost veel energie. Terwijl juist minder energie binnenkomt door middel van eten en drinken. Hierdoor verliest iemand gewicht.

Ook kan het zijn dat iemand niet aan tafel wil zitten en/of niet wil eten en drinken. Bijvoorbeeld door angst of onrust als gevolg van de dementie. Of dat iemand vergeet te eten.

Een andere bekende oorzaak van gewichtsverlies is een verminderde eetlust. Door ziekte, pijn, gebruik van medicijnen, verstopping of door somberheid kan de eetlust erg afnemen. Het is dus belangrijk dat deze problemen op tijd worden herkend.

De diëtist kan die oorzaak achterhalen en hierop een advies geven. Naast praktische adviezen kan indien nodig aanvullende medische drinkvoeding door de diëtist besteld worden. Via aanvraag door de diëtist wordt de drinkvoeding vergoed door de zorgverzekeraar. Als iemand beter gevoed is, dan zal spierkracht langer behouden blijven, waardoor iemand langer zelfstandig kan bewegen en minder snel valt. Dit kan een waardevolle bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven.

De SNAQ65+ is een gevalideerd screeningsinstrument voor zelfstandig wonende ouderen ontwikkeld door de Vrije Universiteit in Amsterdam. Dit instrument is met name bedoeld voor signalering van ondervoeding in de thuissituatie. Voor bewoners van revalidatiecentra is de SNAQRC beschikbaar.

Dementie kan bij andere mensen juist ook bijdragen aan ongewenste gewichtstoename.

Dit kan bijvoorbeeld ontstaan door:

  • Ongeremd eetgedrag
  • Vergeten dat een bepaalde maaltijd al is genuttigd en bijvoorbeeld 2x gaan ontbijten
  • Vocht vasthouden
  • Tijdelijk minder bewegen
  • Wanneer iemand kalmeert na periode van veel onrust
  • Starten met medicatie, gedragsmedicatie

Los van het gewicht kunnen er door dementie ook kauw-, gebits- en slikproblemen ontstaan. Dit komt bijvoorbeeld door:

  • Schoonhouden gebit kan moeilijker worden
  • (Kunst)gebit kan minder goed zitten door gewichtsverandering
  • Soms vergeet men dat er eten of drinken in de mond zit
  • Slechte houding tijdens het eten, scheef zitten, is iemand moe of niet alert

Naast de gebruikelijke veroudering, zorgt dementie voor extra verval; de normale mond reflexen verminderen en verdwijnen op den duur geheel, terwijl de vroegkinderlijke mond reflexen weer terug kunnen komen. Hierdoor verslikt de dementerende zich vaker, terwijl hij niet meer de mogelijkheid of de kracht heeft om op te hoesten. De dementerende aspireert voedsel en speeksel en heeft kans op recidiverende verslikpneumonie. Iemand kan dus een longontsteking krijgen door stil verslikken. De oplossingen hiervoor zijn:

  • Aanpassen van het eten met een diëtist, de diëtist zit in de basisverzekering
  • Inschakelen logopedist

Vitamine D kan van invloed zijn op het brein en het brein gezond houden.

Dementie is een aandoening die verschillende oorzaken kan hebben. Het is daarom belangrijk, naast bijvoorbeeld verbeteren van leefstijl en zorgen voor genoeg mentale uitdaging, een tekort aan vitamine D te voorkomen. Als om wat voor reden dan ook mensen via te weinig zonlicht niet genoeg vitamine D aanmaken, dan zijn naast dieetaanpassingen supplementen nodig.

Extra Vrouwen Mannen
50 t/m 69 10 µg/dag 0 – 10* µg/dag
70 en ouder 20 µg/dag 20 µg/dag
*Donkere huid of niet dagelijks buiten

Een gezonde leefstijl kan eraan bijdragen dat dementie niet of later optreedt. Het voorkomen van ernstig overgewicht en hoge bloeddruk, stoppen met roken en het ondernemen van cognitieve en sociale activiteiten zijn leefstijlfactoren die daarbij belangrijk zijn. Dat blijkt uit een literatuuronderzoek van het RIVM.

Volgens het RIVM is het belangrijk om in ieder geval vanaf de leeftijd van 40-45 jaar in te zetten op de preventie van dementie. Interventies lijken het meest effectief als ze inzetten op het veranderen van meerdere leefstijlfactoren tegelijkertijd, aangevuld met het versterken van sociale netwerken en het stimuleren van cognitieve functies. www.goedgevoedouderworden.nl

Mensen met diabetes type 2 hebben een verhoogd risico op dementie. Maar door veranderingen in leefstijl wordt dit risico kleiner en kan het zelfs op gelijk niveau komen als zonder diabetes.

Gezonde voeding is een belangrijk onderdeel. Een mediterrane voeding valt daar onder. www.voedingscentrum.nl

Deze bijdrage is van: Diëtisten Netwerk Amstelland (DNA)